Kebon Manusa (Binatang) Hidayat Suryalaga

 Naskah drama Bon Manusia Bin karya R. Hidayat Suryalaga (1993) minangka kanyaah anjeunna pikeun awak-awak Téater sunda Kiwari, Daya Sunda, Téater Pamass, Pénusa, Sarumah Tangga jeung sakumna Ki Sunda. Sarimbag jeung karyana nu geus leuwih tiheula gelar, nyaéta Cempor, Kuring, Carem jeung Tambang. Mangrupa wanda drama anyar anu medar éksisténsi manusa jeung budayana, anu salawasna aduregeng jeung pangaruh éksternal. Jumlah tokoh aya dua belas, nyaéta Aki, Nini, Awéwé I jeung II, Lalaki I jeung II, Banci I, II, III jeung IV, Rahayat jeung nu Lalajo.

Dina naskah digambarkeun dua alam anu patukang tonggong, nyaéta alam buhun jeung alam modern. Nuansa alam buhun ditepikeun ngaliwatan tokoh Nini jeung Aki. Di dinya teu weléh ngagambarkeun nilai-nilai kasundaan anu geus mulai tumpur di lingkungan masarakat modéren. R. Hidayat boga kahayang sangkan alam buhun divisualisasikeun sacara sampurna. Aya adegan Aki jeung Nini patémbal-témbal mantun. Aki maca lontar bari dipirig ku kacapi, diregepkeun ku anak incuna nepi ka pancakaki anu panghandapna.

Demi dina alam modern, dipaénkeun ku tokoh Awéwé jeung Lalaki anu geus kapangaruhan ku budaya deungeun. Awéwé merankeun ungkluk anu geus umuran jeung anu ngora. Lalakina merankeun pamuda anu kacirina osok ngalajur napsu.

Isi naskah mangrupa babandingan antara dunia buhun jeung dunia modern. Digambarkeun manusa anu kalakuanna ngajirim kawas sato. Teu boga étika jeung moral. Indikasi morosotna moral mangrupa dampak tina can siapna masarakat urang narima arus globalisasi. Kaimanan jeung katakwaan anu ku karuhun ti baheula teu weléh tuluy dipelak keur anak incuna masih kénéh can tumuwuh dina sakumna diri Ki Sunda. Antukna, masarakat ayeuna teu bisa nyaring, milih tur milah kabudayaan deungeun anu tuluy mangaruhan.

Sawatara naskah drama karya R. Hidayat miboga makna filosopis. Loba simbol-simbol anu dilarapkeun kana unsur drama. Saperti adegan painjeum-injeum konci toilet. Awéwé jeung awéwé atawa jeung lalaki tuluy silihgenti nyimbolkeun séks bébas anu geus narajang di masarakat.

Cindekna, R. Hidayat boga kahayang pikeun ngélingan sakumna Ki Sunda sangkan ulah poho kana budaya sorangan. Lamun urang geus boga cecekelan atawa dasar, budaya deungeun anu boga pangaruh negativ moal nepi ka narajang mangaruhan urang.